Dự thảo “Kết nối người hưởng lợi trong hợp phần 1 và hợp phần 3 của Dự án LCASP 

Thông tin cơ sở

LCASP hỗ trợ lắp đặt công trình KSH quy mô nhỏ và vừa để tăng cường áp dụng quản lý chất thải nông nghiệp thông minh ứng phó với biến đổi khí hậu thông qua tăng cường sử dụng năng lượng sạch khí sinh học. Lợi ích chính của công trình KSH là sử dụng hiệu quả chất thải nông nghiệp làm giảm phát thải khí nhà kính và sản xuất phân bón hữu cơ từ phụ phẩm KSH, lợi ích thứ hai là cải thiện vệ sinh môi trường, sức khỏe và tiết kiệm sức lao động đặc biệt là của phụ nữ.

Công trình KSH quy mô vừa (MBP) nhắm đến các hộ chăn nuôi lớn sản sinh ra nhiều nước thải và khí thải để cung cấp giải pháp giảm thiểu phát thải khí nhà kính. Mặc dù các công trình này đã được lắp đặt nhưng vẫn chưa có một giải pháp toàn diện nào được xác định. Mức độ sử dụng KSH còn thấp (khoảng dưới 10%), chủ yếu dùng để đun nấu. LCASP đang tìm kiếm một số giải pháp để những người hưởng lợi có thể áp dụng và nhân rộng.

LCASP cũng đang triển khai các hoạt động kỹ thuật thông qua các gói mô hình trình diễn và nghiên cứu khác nhau ở các tỉnh. Những mô hình trình diễn chính liên quan đến MBP như sau.

• Gói 32/33: Sử dụng máy tách phân để xử lý chất thải chăn nuôi làm nguyên liệu sản xuất phân hữu cơ quy mô trang trại.
• Gói 35: Sử dụng máy tách phân di động để xử lý chất thải chăn nuôi làm nguyên liệu sản xuất phân hữu cơ quy mô nhóm hộ gia đình.

Hiện nay, phần lớn khí sinh học ở các công trình quy mô nhỏ được sử dụng để đun nấu. Các công trình KSH quy mô vừa đã sản sinh một lượng lớn khí sinh học, nhưng tỷ lệ được sử dụng còn rất thấp và khí sinh học dưthừa bị thải ra ngoài môi trường làm gia tăng hiệu ứng nhà kính. Mặc dù đã có khuyến cáo đối với người dân rằng khí thừa phải được đốt bỏ, nhưng trên thực tế họ không thực hiện vì sợ nguy cơ cháy nổ.

Về mục đích thắp sáng, tỷ lệ khí sinh học được sử dụng rất thấp do đèn khí sinh học nhanh hỏng và không có sẵn ở Việt Nam. Việc sử dụng khí sinh học phát điện cũng không phổ biến. Trên thực tế, hầu hết các máy phát điện khí sinh học ở Việt Nam hiện nay là loại máy cũ đã qua sử dụng được cải tạo từ nhiều loại động cơ xăng dầu vì thế tuổi thọ của máy ngắn và thường hay hỏng hóc. Mặt khác, trong hệ thống này thường thiếu bộ lọc khí để loại bỏ khí H2S gây ăn mòn kim loại và làm hỏng máy. Đây là những thiếu sót về chuyên môn khi lắp đặt máy phát điện KSH.

Mặc dù tình hình sản xuất điện ở Việt Nam đã được cải thiện, nhưng nhiều vùng nông thôn vẫn thiếu điện do không được cung cấp thường xuyên. Mặt khác, giá điện vào giờ cao điêm (từ 9.30  – 11.30 sáng, và 5.00  – 8.00 giờ tối) đắt hơn khoảng 80,2% so với giá điện ở giờ bình thường (giá điện cho sản xuất công nghiệp và nông nghiệp vào giờ bình thường là 1.518 VND/kWh, vào giờ cao điểm là 2.735 VND/kWh). Ngoài ra, các trang trại chăn nuôi cũng sử dụng nhiều điện cho các hệ thống làm mát chuồng trại và bơm nước hoặc thắp sáng. Chi phí tiền điện trung bình của một trang trại nuôi khoảng 500 con lợn là 54 triệu đồng một năm. 

Hiện nay khí sinh học chưa được sử dụng triệt để và do đó việc sử dụng máy phát điện chạy bằng khí sinh học sẽ đem lại những lợi ích kinh tế đáng kể cho người nông dân. Điều này sẽ góp phần làm giảm tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch dẫn đến làm giảm phát thải khí nhà kính. 

Người chăn nuôi sử dụng nhiều năng lượng từ điện hoặc từ củi, để nấu thức ăn chăn nuôi và giữ ấm cho gia súc. Khí sinh học có thể được sử dụng để đun nấu và sưởi ấm từ đó đem lại lợi ích kinh tế cho người nông dân và khuyến khích sử dụng năng lượng sạch.

 Công trình KSH quy mô vừa ở các tỉnh LCASP

Công trình KSH quy mô vừa với thể tích từ 50 - 500 m³ là phù hợp với các trại nuôi lợn từ 50-500 con và các trang trại trong dự án nuôi từ 200 – 1.500 con lợn sẽ được lắp đặt máy tách phân. Các quy mô trang trại này là rất phổ biến ở Việt Nam.

LCASP có mục tiêu lắp đặt 40 công trình KSH quy mô vừa (MBP) ở các tỉnh dự án trong Hợp phần 1. Các tỉnh dự án đề xuất với CPMU tăng hạn ngạch MBP so với số lượng MBP được giao. LIC đa thu thập được số liệu về nhu cầu xây dựng loại công trình này ở các tỉnh như sau (Bảng 1). 

Bảng 1: Nhu cầu về công trình KSH qui mô vừa

2. Sử dụng khí sinh học để nấu thức ăn chăn nuôi

 Có một số giải pháp đơn giản để nấu thức ăn chăn nuôi. Thức ăn nấu chín giúp lợn con tăng trưởng nhanh và khỏe mạnh. Vì vậy người nông dân rất quan tâm đến việc nấu chín thức ăn. 

Để nấu thức ăn chăn nuôi, có thể sử dụng bếp công nghiệp và một lò đốt xây bằng gạch và xi măng hoặc bằng đất sét (Hình 2). Đây là loại bếp khí sinh học thông dụng, hệ thống bếp này có thể hoạt động với áp suất khí thấp (>10 cm cột nước). Loại bếp này tiêu thụ từ 2 – 2,5 m³ khí/giờ. Hệ thống này đơn giản và dễ sử dụng.

3. Nhiệt để sưởi ấm cho gia súc

Lợn và gà con phải được sưởi ấm. Việc giữ ấm có thể được thực hiện bằng các ống nước nóng lưu thông trong chuồng có lắp đặt các bình nước nóng. Các ống nước nóng sẽ làm ấm chuồng trại một cách hiệu quả.

Một giải pháp giữ ấm khác là lắp đặt hệ thống sưởi ấm trên trần.

4. Lắp đặt đầu đốt khí sinh học dư thừa

Đầu đốt là cần thiết với tất cả các công trình KSH quy mô vừa. Đầu đốt sẽ được lắp đặt trong một bể gạch để tránh hỏa hoạn. Thiết bị này sẽ hạn chế được khí gas phát thải ra ngoài không khí. Để an toàn, cần xây tường hình trụ. 

Một hệ thống đầu đốt đơn giản dành cho bể KSH quy mô vừa bao gồm một hộp nhỏ để kiểm soát đầu đốt và đường ống dẫn khí từ bể khí sinh hoc đến đầu đốt như hình sau:

Hệ thống này vận hành tự động, đầu đốt sẽ hoạt động khi áp suất khí trong bể khí sinh học vượt mức bình thường và sẽ dừng lại khi áp suất khí trở về mức bình thường.

Chi phí đầu tư
Chi phí đầu tư ước tính được tình bày trong Bảng 2. Các bể KSH quy mô vừa phù hợp với trang trại từ 1,000-1,200 con lợn.

Bảng 2: Chi phí đầu tư thiết bị đề xuất để sử dụng khí sinh học ở các trại chăn nuôi có hầm KSH quy mô vừa (triệu VND)

TT

Quy mô trang trại (đầu lợn)*

Quy mô hầm KSH 

M3

Máy phát điện KSH

(kW/ giờ)

Thiết bị nấu thức ăn chăn nuôi

(triệu VND)

Thiết bị sưởi ấm gia súc

(triệu VND)

Đầu đốt KSH dư thừa

(triệu VND)

1

50-200

50-200

2.5-5.5

10.0

20.0

5.0

2

201-400

201-400

7.5-10

15.0

25.0

6.0

3

401- 600

401-600

12-15

20.0

30.0

7.0

4

601-800

601-800

15-20

25.0

35.0

8.0

5

801-1000

801-1000

20

30.0

40.0

9.0

6

1001-1200

1001-1200

25

35.0

45.0

10.0

7

1201-1400

1201-1400

25

40.0

50.0

11.0

8

1401-1600

1401-1600

30

45.0

55.0

12.0

9

1601-1800

1601-1800

30

50.0

60.0

13.0

10

1801-2000

1801-2000

35

55.0

65.0

14.0

                                                                                      Người viết: Manohar Shrestha , B.V.Chính, H. L. Hương - Tư vấn LIC